Zanim zaczniecie lekturę recenzji, powinniście poznać najważniejsze różnice pomiędzy wzmiankowanymi chipsetami. Otóż płyty z chipsetem B660 nie pozwalają na overclocking rdzeni P oraz E i w tym konkretnym przypadku OC BCLK (dopuszczony na niektórych płytach ASUS-a i AsRocka). Umożliwiają natomiast OC pamięci RAM. Ponadto, obsługuje maksymalnie 4 porty SATA 3.0, 6 linii PCIe 4.0 i 8 linii PCIe 3.0. Nie oferują wsparcia dla PCIe Raid 0, 1 i 5 mają 4 linie DMI 4.0. Tyle najważniejszych informacji tytułem wstępu.
MSI MAG B660M Mortar WiFi DDR4 – specyfikacja
- Standard płyty: Micro ATX
- Chipset płyty: Intel B660
- Gniazdo procesora: Socket 1700
- Standard pamięci: DDR4
- Liczba slotów pamięci: 4
- Maksymalna ilość pamięci: 128 GB
- Chipset dźwiękowy: Realtek ALC 1200
- Chipset karty sieciowej: Intel Wi-Fi 6 AX201 / Realtek RTL8125BG
- PCI Express x1 (1 szt.)
- PCI Express x16 (2 szt.)
- M.2 slot x2
- SATA 3 x6
- USB 2.0 x2
- USB 3.2 Gen 1 (3.0/3.1 Gen 1) x1
- USB-C 3.2 Gen 2 (3.1 Gen 2) x1
- Złącze AIO_PUMP 4-pin x1
- Złącze ATX 24-pin 12V x1
- Złącze ATX 8-pin 12V x2
- Złącze audio panelu przedniego (AAFP) x1
- Złącze CPU FAN 4-pin x1
- Złącze czujnika otwarcia obudowy x1
- Złącze EZ Debug LED x4
- Złącze panelu systemu x2
- Złącze RAINBOW LED 3-pin x2
- Złącze RGB LED x1
- Złącze SYS FAN 4-pin x2
- Złącze TBT x1
- Złącze TPM x1
- Złącze Tuning Controller x1
- Zworka Clear CMOS x1
- DisplayPort x1
- HDMI x1
- RJ-45 x1
- S/PDIF Optyczne x1
- USB 2.0 x4
- USB 3.2 Gen 2 (3.1 Gen 2) x3
- USB-C 3.2 Gen 2×2 x1
- Złącze anteny WiFi x2
- Złącze audio x5
W pudełku z wycenioną na ok. 950-1050 złotych płytą główną MSI MAG B660M Mortar WiFi DDR4 znajduje się całkiem sporo dodatków. Oprócz dwóch kabli SATA oraz dwóch anten dla zintegrowanej z płytą główną karty sieciowej, znalazłem w niej także zestaw fajnych naklejek niezłej jakości. Instrukcja obsługi? Oczywiście, że jest, podobnie zresztą jak płyta DVD ze sterownikami. Ktoś z Was ma jeszcze napęd DVD w swoim komputerze?
Podoba mi się podejście MSI do prezentowania na opakowaniach płyt głównych w czytelny sposób największych atutów produktów. Szybki rzut oka i już wiemy, że sprzęt oferuje LAN 2.5G, a nawet wsparcie dla USB 3.2 2×2. Przyjrzyjmy się budowie płyty głównej.
MSI MAG B660M Mortar WiFi DDR4 to bez wątpienia ładna płyta, głównie za sprawą radiatorów ze szczotkowanego aluminium umieszczonych m.in. nad sekcją VRM oraz gniazdami na nośniki danych w formacie M.2. Rozczarowaniem w tej cenie jest brak podświetlenia RGB. Gracze płacący ok. 1000 złotych za płytę główną z chipsetem B660 mogą go wymagać. Jedynymi LED-ami są tutaj te umożliwiające debugowanie problemów z rozruchem. Dobrze, że są.
Platforma testowa
- Procesor: Intel Core i5-12600K
- Chłodzenie CPU: MSI MAG CoreLiquid P240
- Pamięć RAM: PNY XLR8 Gaming 2 x 8 GB DDR-4 3200 MHz CL16
- Płyta główna: MSI MAG B660M Mortar WiFi DDR4
- Zasilacz: Cooler Master MWE V2 750 W Gold
- Dysk systemowy: PNY XLR8 CS3140 1 TB NVMe
- Dysk dodatkowy: IRDM PRO 2 TB SATA
- Obudowa: Cooler Master HAF 500
Recenzowana płyta dysponuje dwoma gniazdami PCI Express x16, w tym jednym w standardzie PCIe 4.0 i jednym w x4 PCIe 3.0. MSI zrezygnowało z implementacji nowszej technologii PCIe 5.0 prawdopodobnie ze względu na redukcję kosztów. Główny slot na urządzenia PCIe jest oczywiście wstecznie kompatybilny. Uwagę zwraca pojedynczy slot PCIe x1.
Cieszy obecność aż dwóch gniazd M.2 Gen4 x4 na szybkie nośniki danych – nad oboma znalazły się radiatory z termopadami. Świetna sprawa. Za jedną linię odpowiada procesor, za drugą zaś PCH. Trzeba pamiętać o tym, że jeśli oba gniazda będą zajęte, użytkownik nie będzie mógł wykorzystać jednego ze złączy SATA – płyta wyposażona jest w łącznie sześć. Co ważne, dwa złącza SATA po prawej stronie płyty korzystają z wolniejszego kontrolera ASMedia 1061, zamiast Intelowskiego.
Liczba portów nie rozczarowuje, rzecz jasna w kontekście tego, że mamy do czynienia z płytą mATX na tańszym chipsecie B660. Na panelu tylnym wyprowadzone są złącza audio, w tym optyczne S/PDIF, Ethernet 2.5, port USB-C 3.2 Gen 2×2 20 Gbps, trzy porty USB-A 3.2 Gen 2 10 GBps, cztery porty USB-A 2.0 oraz złącza Display Port i HDMI 2.1.
Pewnego rodzaju niedosyt pozostawiają jedynie cztery złącza na wentylatory, z czego dwa dedykowane są procesorowi i ewentualnej blokompompce chłodzenia AIO. To pozostawia zaledwie dwa gniazda na pozostałe wentylatory. Jeśli nie macie obudowy z kontrolerem… może pojawić się problem. Rzecz jasna mamy do czynienia z płytą główną w formacie mATX, więc trudno tutaj wymagać cudów.
Płyty główne MSI cieszą się uznaniem osób pragnących pozostać przy zintegrowanych kartach dźwiękowych. W MSI MAG B660M Mortar WiFi DDR4 sekcja audio z Realtek ALC1200 jest odizolowana od reszty komponentów na płycie w taki sposób, aby nie zakłócały one jego działania szumami. Sam układ jest propozycją średniopółkową, mającą już kilka lat na karku. Meloman się nie zachwyci, przeciętny użytkownik będzie ukontentowany.
W kwestii zasilania mamy tu do czynienia z płytą wymagającą dwóch wtyczek 8-pinowych. To bardzo ważne dla użytkowników słabszych zasilaczy niemodularnych, w których często brakuje drugiej wtyczki 8-pin. MSI MAG B660M Mortar WiFi DDR4 robi użytek z 12-fazowego zasilania VRM.
Jak już wspomniałem za pomocą MSI MAG B660M Mortar WiFi DDR4 nie podkręcicie procesora, ale bez problemu aktywujecie profil XMP w czytelnym UEFI. Z tego samego poziomu ustalicie sobie prędkości obrotowe wentylatorów oraz podkręcicie pamięci RAM, jeśli tylko taka właśnie będzie Wasza wola. Recenzowana płyta obsługuje teoretycznie OC pamięci DDR4 do wartości ok. 4800 MHz. Nie miałem w domu kości, które mógłbym podkręcić wyżej niż do 4600 MHz, co i tak poczytuję jako dobry wynik. Kości z platformy testowej kręciły się do 3600 MHz przy timingach poluzowanych do CL20. Tak czy siak płyta nie była tu ograniczeniem, a średniawe RAM-y.
Funkcjami płyty głównej MSI da się zarządzać z poziomu UEFI, ale większość użytkowników sięgnie po aplikację MSI Center, która… cóż, jest lepsza z aktualizacji na aktualizację. To za jej pomocą da się łatwo zaktualizować firmware płyty, zainstalować lub zaktualizować niezbędne sterowniki oraz zarządzać kilkoma innymi funkcjami.
Wydajność MSI MAG B660M Mortar WiFi DDR4 w większości zastosowań koresponduje z wydajnością płyt z chipsetem Z690, choć oczywiście czasem nieco im ustępuje. Siłą rzeczy w benchmarkach widać przewagę pamięci DDR5, która rzadko uwidacznia się w codziennych zastosowaniach. W grach różnice są widoczne jedynie w narzędziach pomiarowych – w liczbie klatek na sekundę w rozdzielczości Full HD, ale nie są one odczuwalne.
- AIDA64 Odczyt z pamięci – 46010 MB/s
- AIDA64 Zapis do pamięci – 43295 MB/s
- AIDA64 Czas oczekiwania pamięci – 77,3 ns
Test Cinebench R23
Test M.2 NVMe
Test SATA 6 Gb/s
Jak radzi sobie taka konfiguracja w grach? Po sparowaniu płyty MSI z procesorem Intel Core i5-12600K i po włożeniu karty graficznej RTX 2080 Ti w 1440p w Cyberpunku 2077 z ray tracingiem i DLSS w trybie jakość wyciągałem ok. 54 kl./s., a w Battlefield 2042 – ok. 67 kl./s.
Temperatury VRM w szczycie nie przekraczały ok. 56 stopni Celsjusza.
Kilka słów o MSI MAG CoreLiquid P240
W teście wykorzystaliśmy chłodzenie wodne AIO MSI MAG CoreLiquid P240. To w tym momencie jeden z niewielu wydajnych układów chłodzących dla platformy LGA1700. Nie ukrywam, że byliśmy ciekawi tego, jak wypadnie zaprezentowany w ubiegłym roku cooler, zwłaszcza, że MSI nie zawsze jest pierwszym wyborem jeśli chodzi o tego typu rozwiązania.
MSI MAG CoreLiquid P240 to sprzęt pozbawiony podświetlenia obecnego w nieco droższej serii C240. Jego montaż przebiega szybko i bezproblemowo – nie jest trudniejszy niż instalacja chłodzenia powietrzem. 240-milimetrowa chłodnica zmieści się w naprawdę wielu obudowach, a skuteczność odprowadzania ciepła powinna zadowolić większość użytkowników nawet podkręconych procesorów.
Dwa wentylatory 120 mm pracują z prędkością obrotową z zakresu 500 – 2000 obr./min., a głośność ich pracy ma nie przekraczać 34,3 dBA. Czy w połączeniu z chłodnicą są dostatecznie skuteczne? Moim zdaniem tak. Temperatura Intel Core i5-12600K pod mocnym obciążeniem w Cinebench R23 nie przekroczyła 69 stopni Celsjusza.
Podsumowanie
Osoby poszukujące dobrej klasy płyty głównej w formacie micro ATX powinny być zadowolone z recenzowanego tu produktu. MSI MAG B660M Mortar WiFi DDR4 to sprzęt mogący śmiało współpracować z najbardziej prądożernymi procesorami Intel Core 12. generacji. Wersja z pamięciami DDR4 umożliwia stworzenie wydajnego komputera w małej obudowie nieco niższym kosztem, niż wyniósłby on w przypadku modelu ze wsparciem pamięci DDR5. Procesora na niej nie podkręcicie, ale mocne przetaktowanie działających w trybie dwukanałowym pamięci nie było wielkim wyzwaniem.
Fajnie, że na bądź co bądź niewielkiej płycie znalazło się miejsce na dwa dyski M.2 – na oba przewidziano radiatory. Gracze ucieszą się też z łączności Wi-Fi w najnowszym standardzie 6E. Nie chcesz podkręcać, a chcesz dobrze wykonanej, małej płyty? MSI MAG B660M Mortar WiFi DDR4 może być czymś dla Ciebie.
Największą z wad płyty głównej MSI MAG B660M Mortar WiFi DDR4 wydaje się być jej cena. W zależności od sklepu konstrukcja kosztuje 949-1079 złotych, a za te pieniądze można już dostać przyzwoitą płytę z dającym nieco większe możliwości chipsetem Z690.
Mocne strony:
+ bez problemu zasili nawet Intel Core i9 12900K
+ dobra wydajność
+ dwa złącza M.2 z dwoma radiatorami
+ Wi-Fi 6E
+ obsługa tańszych pamięci DDR4
+ USB 3.2 20 Gbps
Słabe strony:
– w tej cenie można kupić płyty z chipsetem Z690, gdzie OC CPU jest możliwe
– brak podświetlenia RGB w tej cenie może być pewnym rozczarowaniem
– brak PCIe 5.0